Konfederacja barska – szlachecka awantura czy przebudzenie Rzeczpospolitej?

9 września w częstochowskim Ratuszu Mariusz Grzyb z Działu Historii Muzeum Częstochowskiego wygłosił wykład o konfederatach barskich.

Historyk wyjaśnił, co było istotą zawiązania w Barze na Podolu zbrojnego związku szlachty polskiej:

[audio:https://fiat.fm/wp-content/uploads/2018/09/1WYKLAD_GRZYB_9_09_2018-2.mp3]

Konfederacja barska miała też pewne wątki związane z Częstochową:

[audio:https://fiat.fm/wp-content/uploads/2018/09/2WYKLAD_GRZYB_9_09_2018.mp3]

Mariusz Grzyb cieszy się, że Sejm ustanowił rok 2018 Rokiem Konfederacji Barskiej:

[audio:https://fiat.fm/wp-content/uploads/2018/09/3WYKLAD_GRZYB_9_09_2018.mp3]

Wykład Mariusza Grzyba odbył się w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2018.

29 lutego 1768 r w miasteczku Bar na Podolu zawiązana została konfederacja barska, pod hasłem obrony wiary i wolności. Konfederacja szybko objęła też inne tereny kraju. Powodem wystąpienia szlachty było uchwalenie przez sejm 1767 – 68 praw dla dysydentów i towarzyszące temu gwałty dokonywane na przedstawicielach opozycji na polecenie ambasadora ros. N. Repnina.

Cele swe zamierzała osiągnąć poprzez wprowadzenie na tron polski przedstawiciela rodziny Wettinów i wyzwolenie się spod kurateli rosyjskiej. Inicjatorami i przywódcami barskiej konfederacji byli przedstawiciele magnaterii A. i M. Krasińscy, K. Pułaski, K. Sołtyk, W. Rzewuski, J. Pac, J. Mniszech, J.K. Potocki, T. Wessel. Marszałkiem generalnym koronnym został A. Krasiński, marszałkiem związku wojskowego J. Pułaski. Przywódcą religijnym konfederatów był karmelita ks. Marek Jandołowicz, ideologami politycznymi S. Czacki i M. Wielhorski.

Przez wielu walki konfederatów uznawane są za pierwsze wielkie polskie powstanie narodowe. W istocie celem konfederacji w Rzeczpospolitej było przywrócenie zaburzonego porządku w czasie, gdy instytucje państwa nie są w stanie ich pełnić. Rzeczpospolita ciągle istniała, natomiast od wojny północnej pozostawały w niej duże formacje wojsk rosyjskich, które niekiedy bezwzględnie występowały przeciwko systemowi Rzeczpospolitej i demokracji szlacheckiej.

Oddziały konfederackie dowodzone przez K. Pułaskiego i J. Sawę-Calińskiego odniosły zwycięstwa w paru potyczkach. Wsławiły się obroną Częstochowy i Lanckorony. Ostateczne zakończenie walk nastąpiło 13 VIII 1772 po zdobyciu przez Rosjan Jasnej Góry. Próba porwania króla skompromitowała jednak konfederatów w oczach szlachty. 18 VII 1772 padł ostatni punkt oporu konfederacji barskiej – Częstochowa.

Spośród dowódców konfederackich wyróżnili się: K. Pułaski, Sawa-Caliński, J. Zaremba. Po upadku konfederacji barskiej część jej przywódców została na emigracji, około 5000 jeńców zesłano na Sybir, znaczną liczbę konfederatów wcielono do armii carskiej. Państwa ościenne oskarżające Polskę o anarchię i całkowity rozkład państwa dokonały w 1772 jej I rozbioru.

źródło: muzeumczestochowa.pl

Maciej Orman