Nieprosta droga do 3 maja

Konstytucja_3_Maja

3 maja to jeden z najważniejszych dni w polskim kalendarzu. Święta ma dwa oblicza. Jest to zarazem Święto Narodowe, przypominające o przyjęciu przez polsko-litewski Sejm Wielki pierwszej w Europie konstytucji, oraz dzień Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Sakralny charakter 3 maja pozwalał przypominać o polskich dziejach nawet w epoce PRL.

Obchody na cześć Konstytucji 3 maja rozpoczęły się już rok po jej uchwaleniu. Był to istotny dzień również w trakcie zaborów. 3 maja stał się świętem państwowym w 1919 r., w odrodzonej Polsce, natomiast pół dekady później stał się również świętem kościelnym. Bezpośrednio po II wojnie światowej społeczeństwo spontanicznie uczciło święto Konstytucji. Nie był to wyraz buntu, a raczej przywiązanie do tradycji. Komuniści obawiali się jednak m.in. porównań z 1 maja. W roku następnym, 1946, świętowania zakazywano, a pochody 3-majowe w niektórych miastach zostały siłą rozbite.

Jedyną dozwoloną formą były obchody dnia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. – Warto tu wspomnieć szczególnie o nauczaniu prymasa Stefana Wyszysńskiego, który w nowennie przygotowującej do 1000-lecia chrześcijaństwa w Polsce mówił właśnie o tych korzeniach, o korzeniach demokratycznych, czyli o tradycjach Konstytucji 3-majowej. Nie przypadkiem główne, centralne obchody Milenium odbywały się właśnie w Częstochowie na Jasnej Górze 3 maja 1966 r.  – mówi częstochowski historyk IPN,  Wojciech Rotarski.

Święto Konstytucji przywróciła Solidarność, a od 1981 r. obchodzono 3 maja oficjalnie, chociaż nie było to święto państwowe. – Po stanie wojennym te państwowe obchody przejęło na siebie Stronnictwo Demokratyczne, ale to tez był pewien wyraz przywrócenia właśnie tego święta – zauważa Wojciech Rotarski. – Natomiast dla reszty Polaków to było święto cały czas kościelne i jakby opozycyjne. Przejawiało się to np. organizowaniem nie tylko 1 maja konkurencyjnych obchodów w stosunku do demonstracji komunistycznych, ale też 3 maja, a organizowano demonstracje po to, żeby wyrazić swój sprzeciw.

Dniu 3 maja rangę święta państwowego przywrócił Sejm w 1990 r. Święto Narodowe Trzeciego Maja obchodzone jest również na Litwie.

Krzysztof Rygalik

Źródło: obraz Jana Matejki „Uchwalenie Konstytucji 3 maja”