Rocznica rozwiązania AK
Armia Krajowa stanowiła siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego. Liczyła setki tysięcy żołnierzy. Działała na terytorium okupowanym zarówno przez Niemcy, jak i Związek Sowiecki. Po upadku Powstania Warszawskiego na kilka miesięcy władze Państwa Podziemnego zostały przeniesione do Częstochowy.
Armia Krajowa powstała w wyniku przekształcenia ZWZ w 1942 r. Organizacja miała charakter zbrojny, prowadziła akcje sabotażowe, dokonywała egzekucji okupantów. Prowadziła również działania informacyjne i opiekuńcze. Celem jej działania było również scalenie formacji wywodzących się z różnych opcji politycznych, np. Batalionów Chłopskich. 19 stycznia 1945 r. AK została rozwiązana.
Po upadku Powstania Warszawskiego zmieniła się stolica Polskiego Państwa Podziemnego. – Wybór padł na Częstochowę. Wówczas komendantem został Leopold Okulicki. […] Postanowił, że w okolice Jasnej Góry zostanie przeniesiona główna kwatera. Przybywają tutaj również jego najbliżsi współpracownicy. To była ruchoma kwatera; nie było jednego miejsca, bo to było zbyt niebezpieczne. Zawsze istniało ryzyko, że Niemcy mogą ją dosyć szybko zlokalizować. Dzisiejsze ulice, przy których znajdowała się kwatera główna, to Teodora Kubiny czy ul. 7 kamienic, gdzie jest wmurowana specjalna tablica – mówi nauczyciel historii w IV LO w Częstochowie, Joanna Życińska.
Główna działalność w tym okresie to wsparcie dla warszawiaków. Ci, którzy przeżyli Powstanie Warszawskie, musieli znaleźć kwaterunek i żywność. Szacuje się, że do Częstochowy przybyło 20 tys. warszawiaków.
Z powodu wieloletniej okupacji, biedy i niepewności jutra był to ogromny wysiłek dla Częstochowian. Pomocy udzielał wówczas również Kościół, który nie tylko organizował fundusze, ale i pośredniczył w przekazywaniu informacji.
W czasie, gdy Częstochowa była stolicą Państwa Podziemnego nie zaprzestano akcji zbrojnych. Również Niemcy prowadzili akcje wymierzone w AK. – Chociażby akcja z 15 grudnia 1944 r., wymierzona w działaczy konspiracyjnych. Niemcy spodziewali się znaleźć sporą grupę osób, które decydowały w podziemnych strukturach państwa, działały w konspiracji. Wówczas zostało przeszukanych 450 budynków i aresztowano 223 osoby, z czego tylko jedna osoba okazała się być członkiem kwatery głównej AK – wyjaśnia Joanna Życińska.
Po wyparciu z Częstochowy niemieckich okupantów w styczniu 1945 r. miasto było okupowane przez wojska sowieckie przez półtora roku.
Polskie wojsko działało w konspiracji od czasów kampanii wrześniowej przez cały okres wojny. Największymi akcjami zbrojnymi, w których przewodziła AK, było Powstanie Warszawskie w 1944 r. oraz prowadzona również w tym roku Akcja „Burza” we wschodniej części kraju.
Krzysztof Rygalik
Źródło: foto. Bundesarchiv, Bild 101I-380-0086-27 / Greiner / CC-BY-SA 3.0