11 listopada – jak Wielka Wojna doprowadziła do niepodległości Polski

Przełomowe wydarzenia 1914 roku, a zwłaszcza ich finał 11 listopada 1918 roku, zapisały się na kartach historii nie tylko Częstochowy, ale także całej Polski. I Wojna Światowa, bo o niej mowa, była największym konfliktem zbrojnym w Europie od czasu wojen napoleońskich. Wojna, która zniszczyła stary kontynent, ostatecznie doprowadziła do nowego porządku, w którym swoje miejsce odnalazła odrodzona Polska.

Jak zaznacza historyk Mariusz Grzyb, kwestia niepodległości Polski po zakończeniu I wojny światowej nie była wcale oczywista. Polski żołnierz już wcześniej w licznych powstaniach przelewał swoją krew, lecz tym razem jego poświęcenie połączyło się z korzystną sytuacją międzynarodową. Dwaj okupanci przegrali Wielką Wojnę, a trzeci – Rosja – popadł w brutalną wojnę domową:

Chociaż Święto Niepodległości obchodzimy 11 listopada, to świadomość możliwości odzyskania wolności kiełkowała w Polakach już wcześniej. Przykładem może być uroczysta Msza św. odprawiona 4 listopada 1918 na Jasnej Górze z okazji rozbrojenia garnizonu wojsk Austro-Węgierskich. Jak przypomina historyk, w Częstochowie obchody rozpoczęto jeszcze na początku października 1918 roku:

Zdaniem niektórych historyków wydarzenia w Częstochowie miały mieć marginalne w procesie odzyskiwania suwerenności, jednak zdaniem Mariusza Grzyba jest to myślenie błędne. Nasze miasto brało czynny udział w licznych procesach, które ostatecznie doprowadziły do wydarzeń 11 listopada. To właśnie tutaj Polska Organizacja Wojskowa zwerbowała około 3 tys. ochotników, którzy pomagali w zaprowadzeniu nowego porządku w mieście okupowanym wówczas przez siły Kaisera:

Częstochowa mogła cieszyć się pewną niezależnością na kilka dni przed oficjalną proklamacją niepodległości, bowiem oddziały narodowe wkroczyły do miasta już 4 listopada:

Niedługo po tym wydarzeniu, częstochowskie oddziały POW przystąpiły do akcji rozbrajania garnizonu niemieckiego, który od 1914 roku sprawował pieczę nad miastem przejętym pierwotnie z rąk wojsk rosyjskich. Zdaniem niektórych historyków, relatywna łatwość, z jaką tego dokonano miała wynikać z obawy żołnierzy niemieckich przed komunistyczną rewoltą, bowiem członkami POW byli głównie robotnicy:

Historyk Mariusz Grzyb przypomina, że w Częstochowie trwały liczne oraz wyczerpujące walki o miasto:

Zakończenie I wojny światowej wyznaczyło symboliczny początek nowego, odrodzonego Państwa Polskiego. Wojna, która pochłonęła niemalże 14 mln ofiar, stała się swoistym fundamentem dla naszej niepodległości. 11 listopada 1918 roku, w dzień podpisania niemieckiej deklaracji kapitulacji, w Warszawie proklamowano odrodzenie Polski.